Rahkai mung na Rohingya ni hpe amyu shamyit dingsa gasat ai lam hte seng nna Gambia mungdan kawn Rohingya ni a gawng malai Mungkan ruhka tara rung ICJ kaw Myen mungdan hpe amu hpaw da ai re hte, amu manghkang hpe Mungdan lahkawng maga a tang madun lam hpe Decembre 10-12 ya laman galaw na re hpe chye lu ai.Netherlands mungdan kaw daju ai, ICJ tara rung kaw December10 ya shani Gambia mungdan kaw nna shawng amu mabyin masa hpe tang madun na rai nna, Decembre 11 ya shani hta gaw Awng San Su Kyi woi awn ai Myen mungdan maga kaw nna bai tang madun na re lam, Decembre12 ya shani hta gaw mungdan lahkawng maga kaw nna matut tang shawn na re hpe na chye lu ai. Lai wa sai ten, amu manghkang hte seng nna tang madun ai, madat hkamla ai hta tara agyi marai 15 dung lawm ai raitim, ndai amu hta gaw Gambia mungdan maga na tara agyi langai hte Myen mungdan maga na tara agyi langai mung lawm ai rai nna, tara agyi yawng marai 17 dung lawm ai re hpe chye lu ai. Bangladesh mungdan hku nna gaw ndai amu hta shang lawm ai lam n nga ai raitim, tara rung kaw amu mabyin hte seng nna ra wa yang madi shadaw garum lu na matu, Bangladesh asuya lahta tsang dat kasa ni mung sa du lawm na lam na chye lu ai.Myen mungdan gaw Geneva Convention hpe tawt lai ai ngu Gambia mungdan kawn amu hpaw da ai hpe Canada hte Netherlands mungdan ni mung madi shadaw ai lam, amyu shamyit dingsa gasat ai lam nga, n nga hpe Mungkan tara upadi hte je yang dawdan na ndai amu gaw Mungkan tara rung hta teng man ai shawk shawn lam rai na re ngu kam ai lam, Geneva Convention hpung shang mungdan ni hku nna, Gambia mungdan hpe jawm madi shadaw na matu mung ndau da ai re hpe mu chye lu ai. American kaw du nga ai rudi amyu sha uhpung uhpawng ni mung Gambia mungdan hpe madi shadaw ai lam, lai wa sai bat laman Myen mung sumtsan rung shawng kaw n-gun madun ai lam galaw lai wa sai re hpe chye lu ai.
Rohingya ni zawn, Sam mung kaw nga ai mung shawa ni mung shaning na na kaw nna shinggyim ahkaw ahkang tawt lai hkrum ai, grau nna gaw Myen hpyen dap a lamu ga zing madu ai masing kata, 1996-1998 ladaw laman Sam mung dingda daw hte lapran daw na mare kahtawng 1,400 daram na mung shawa 300,000 jan gaw tinang dum nta kaw nna atik anang shachyut hkrum ai majaw, law malawng Thai mungdan de hprawng shingbyi shang mat ra ai rai nna, dai ni ten du hkra tinang nga shara de n wa lu shi ai. Mung shawa tsa lam sat shamyit hkrum ai. Myen hpyen dap gaw Mazut roi rip ai lam hpe hpyen laknak hku jai lang let, Sam mung kaw majan byin ai ten amyu shayi ni hpe mazup roi rip ai. Mara Amu tawt lai ai ni hpe mung ahkyak la ai lam n nga ai. Ya ten du hkra mung Sam mung kaw lam amyu myu zingri zingrat sat shamyit hkrum ai lam ni naw byin nga ai re. ya na zawn shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai Myen hpyen dap hpe mungkan kaw nna amu hpaw ai lam hpe madi shadaw ai lam Sam shinggyim uhpung uhpung 17 gindun nna Decembre 9 ya shani ndau laika shapraw da ai re hte, Kareni shinggyim uhpung uhpawng ni kaw nna mung ICJ hte ICC hpe madi shadaw ai lam ndau laika shapraw da ai hpe mu chye lu ai. Ndai lam hte seng nna lai wa sai shata laman Kachin uhpung uhpawng ni rai nga ai World Kachin Congress hte KNO/KNC kaw nna mung shaning (50) ning daram kachin amyu sha ni zingri zingrat shinggyim ahkaw ahkang tawt lai hkrum ai sha n ga, rudi amyu sha Kayin, Karenni, Moon, Rahkai, Chin ni mung shinggyim ahkaw ahkang tawt lai hkrum ai lam law law nga lai wa sai majaw Gambia asuya shamu shamawt ai lam hpe madi shadaw ai lam ndau da lai wa sai re.ICJ kaw jep shapraw sang lang na amu gaw Rohingya ni a matu galai shai lam ni byin pru wa lu na re ngu myit mada ai re hte, Mungkan mungdan 10 kaw na Rohingya lam hta shamu shamawt nga ai uhpung uhpawng 30 shang lawm ai Boycott Myanmar Campaign ngu ai shamu shamawt lam hpe galaw ai rai nna, myen mungdan hte gindun nga ai sut hpaga bungli ni, arang bang ai lam ni hpe mungkan ting jawm ninghkap na matu December 9 ya shani ndau laika shapraw da ai hpe chye lu ai.